Jako Fundacja, której celem statutowym jest działalność na rzecz ochrony praw człowieka oraz promowanie i rozpowszechnianie idei wolności i praw człowieka, wyrażamy głębokie zaniepokojenie z powodu podejmowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości prac nad projektem zmiany obowiązujących przepisów prawa karnego, które dotyczyć mają brzmienia art. 196 kodeksu karnego – przestępstwa tzw. obrazy uczuć religijnych.
Informacja o postępujących pracach nad wskazanym projektem została ogłoszona przez wiceministra sprawiedliwości Marcina Warchoła, w trakcie konferencji zorganizowanej w Akademii Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu konferencji naukowej “Wolność religijna wobec zagrożeń współczesności”. Zgodnie z zapowiedziami części prelegentów konferencji, nastąpić ma zmiana treści obowiązujących przepisów kodeksu karnego, penalizujących obrażanie uczuć religijnych. Jednym z sygnalizowanych powodów zmian ma być brak precyzji art. 196 kodeksu karnego, jak także chęć przeciwdziałania zjawisku „szykanowania” osób wierzących z powodu ich wyznania.
Jako Fundacja podzielamy wątpliwości wiceministra dotyczące ogólnikowego charakteru art. 196 kodeksu karnego.
Stoimy jednak na stanowisku, iż jedynym skutecznym rozwiązaniem wszystkich kontrowersji dotyczących interpretacji tego niejasnego przepisu, jest całkowita dekryminalizacja obrażania uczuć religijnych i znieważeń skierowanych przeciwko przedmiotom czci religijnej lub miejscom przeznaczonym do publicznego wykonywania obrzędów religijnych.
Jako Fundacja wskazujemy, iż trudno odnaleźć jakąkolwiek racjonalną przyczynę, która uzasadniałaby dalszą kryminalizację obrażania uczuć religijnych. Dostrzegamy za to, iż przepis ten stanowi klasyczny instrument kneblowania osób zabierających głos w debacie publicznej i cenzurowania wyrażanych przez nie poglądów, które nie odpowiadają jednej, bardzo konkretnej i skrajnie konserwatywnej wizji świata.
Usunięcie tego przepisu z polskiego prawa rozwiąże wszystkie wątpliwości dotyczące jego wykładni, zapewniając osobom, których uczucia religijne zostały naruszone, dochodzenie ochrony prawnej na gruncie przepisów prawa cywilnego. Uczucia religijne są bowiem – o czym zdawać by się mogło zapomniano – dobrem osobistym.
Przypominamy, iż art. 196 kodeksu karnego jest przepisem niesamowicie podatnym na próby jego instrumentalizacji. Wspomnijmy chociażby postępowania karne prowadzone m.in. przeciwko aktywistkom, którym zarzucono znieważenie przedmiotu czci religijnej, do którego dojść miało poprzez rozmieszczanie w przestrzeni publicznej nalepek z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej w tęczowej aureoli w Płocku, czy przeciwko osobie, która nosiła koszulkę z wizerunkiem tej świętej postaci z bananem w ustach.
Sprzeciwiamy się tak instrumentalnemu wykorzystaniu prawa karnego.
Jako Fundacja uważamy, iż postępowania te służyć miały wywołaniu w przestrzeni publicznej efektu mrożącego, mającego na celu ograniczenie wolności wyrażania poglądów za pomocą instrumentów prawnokarnych.
Ramy dopuszczalnej prawnie debaty publicznej zmieniały się na przestrzeni lat, w konsekwencji rozwoju międzynarodowych i krajowych standardów demokratycznego państwa prawa i szeregu wolności. Art. 196 kodeksu karnego jest w naszej ocenie reliktem przeszłości. Obowiązuje w praktycznie niezmienionej formie od wielu lat, jego rodowodu poszukiwać zaś można w mrocznych czasach, gdy takie pojęcia, jak pluralizm debaty publicznej i prawa człowieka, były wyłącznie pustą deklaracją. Nie chcemy powrotu tych czasów, lecz stoimy na straży wolności słowa oraz wolności sumienia.
WESPRZYJ Monitoring Wolności Słowa